ΤΑ ΚΟΚΙΝΑ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ
Αλή Πασάς – Ληστής, Τύραννος ή «Υψηλός Πασάς»;
Το 1788 ξεκινά στην Ήπειρο µια νέα χρονολογία.
Αυτόν τον χρόνο κυριεύει ο Αλή Πασάς τα Γιάννενα και κάνει αυτήν την πόλη για πολλά χρόνια την πιο πλούσια της Ελλάδος. Είναι µία φανταχτερή φιγούρα, ο γεννηθείς το 1744 στο Τεπελένι στην Αλβανία Αλής. Από νωρίς τροµοκρατεί ως αρχηγός µιας ληστοσυµµορίας όλη την Ήπειρο και την Θεσσαλία. Ληστείες και φόνοι είναι το χάρισµά του στην ανεµπόδιστη αναρρίχησή του ως πασά των Ιωαννίνων. Με εντολή της Υψηλής Πύλης, του Σουλτάνου των Οθωµανών , ελέγχει µε την συµµορία του τις θεσσαλικές οδούς και γίνεται, ως επιβράβευση, ένα χρόνο αργότερα πασάς της Θεσσαλίας, κιόλας δύο χρόνια αργότερα πασάς των Ιωαννίνων και το 1789 κερδοφόρος γενικός επιβλέπων των οδών, των οποίων η δικαιοδοσία περιλάµβανε την ηπειρωτική Ελλάδα.
Ο Αλή Πασάς που από εδώ και πέρα ονοµάστηκε έτσι, επιβάλλει τους στόχους του µε κάθε στρατιωτικό και διπλωµατικό τρόπο. Το Σούλι και οι Σουλιώτες µε την προσπάθεια για ανεξαρτησία και την αναπτυσσόµενη κουλτούρα τους του γίνονται ενοχλητικοί. Οι κάτοικοι των τεσσάρων χωριών µε πρωτεύουσα το Σούλι ψηλά στην δυτική πλαγιά του βουνού Κάκοσουλι, αποτελούνται από χριστιανούς Αλβανούς, αργότερα ελληνόφωνων προσφύγων, οι οποίοι το 1660 έβρισκαν καταφύγιο στα άγρια βουνά από τους Τούρκους και γενναία υπερασπιζόταν την ελευθερία τους. Κατά καιρούς επεκτείνουν οι Σουλιώτες την κυριαρχία τους σε µερικά κοµµάτια των περιοχών της Παραµυθιάς και του Μαργαριτίου και ενοχλούν τους Τούρκους µε αρπαγές1. Το 1790 και το 1792 αποκρούουν επιτυχώς τις προσπάθειες επεκτατισµού του Αλή Πασά.
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑΣ ΤΑ ΒΡΙΣΚΕΙ ΜΠΑΣΤΟΥΝΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΣΑ
Ακόµη και τον Μέγα Ναπολέοντα ο οποίος εκείνη τη περίοδο κυριαρχούσε στα ιόνια νησιά και τις ακτές της Ηπείρου, κατόρθωσε να τον ξεγελάσει. Νοικιάζει το Δουκάτο της Άρτας και πείθει τον αρχηγό των Γάλλων για τις ειρηνικές προθέσεις του µε τις οποίες ήθελε να διαβεί τα στενά της Κέρκυρας. Στη Χειµάρα όµως στέλνει το στρατό του και σκοτώνει όλλους τους κατοίκους και ληστεύει τα σπίτια τους. Στο τέλος στρέφεται εναντίων των Γάλλων στην Πρέβεζα και κατακτά την Βόνιτσα, την Λευκάδα, και την Πάργα. Αναγκαστικά οι κάτοικοι της περιοχής αυτής υποτάσσονται στην κοινή προστασία των Τούρκων και των συµµάχων τους, των Ρώσων, ως ένα δηµοκρατικό κράτος. Η εξάπλωση του Αλή Πασά παίρνει εκπληκτικές διαστάσεις. Η Υψηλή Πύλη του αναθέτει και την επίβλεψη της Μακεδονίας και της Θράκης, και τον τιµά δίνοντας του τον τίτλο «Υψηλό Πασά». Έτσι προάγεται σε ηγεµόνα όλης της Ελλάδος. Και όταν οι γιοί του αναλαµβάνουν διοικητικά αξιώµατα στη Ναύπακτο την Θεσσαλία και την Πελοπόννησο βοηθούν στο να διευρυνθεί η κυριαρχία του Πασά.
ΟΙ ΣΟΥΛΙΟΤΕΣ ΔΕΝ ΤΟ ΒΑΖΟΥΝ ΚΑΤΩ
Μόνο το θρυλικό Σούλι δεν υποτάσσεται στον Πασά.
- Souliotes in traditional costume. Sketch by Eugène Delacroix 1824 - 1825; Louvre Museum, France.
Σε ανάµνηση των αιµατηρών µαχών λάµπουν οι πελώριες λευκές γυναικείες µορφές στο µνηµείο του Ζαλόγγου στους απότοµους γκρεµούς πάνω από την µονή του Αγίου Δηµητρίου. Είναι εκεί για θυµίζουν τους αγώνες για την ελευθερία των Σουλιωτών, που ο ηρωικός πυρήνας των αναβιώνει συνεχώς την φαντασία των Ελλήνων. Κατά την παράδοση προσάπτονται στους Σουλιώτες αετίσια µάτια, επιδεξιότητα στην αναρρίχηση και τέλεια γνώση του ορεινού εδάφους.
Για να αποφύγουν τον βιασµό, την φυλάκιση και τον ατιµωτικό θάνατο, πιάνονται εξήντα Σουλιώτισσες χέρι-χέρι και πέφτουν χορεύοντας στον γκρεµό. Κάθε χρόνο προσκυνά ένα πλήθος από πολίτες, ιερείς, πολιτικούς και στρατιωτικούς τους αγωνιστές της ελευθερίας και τιµούν µε εορταστικό τρόπο τους ατρόµητους.
ΚΥΡΑ ΦΡΟΣΥΝΗ, Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΤΥΧΕΣ
Ο Αλί Πασάς και οι γυναίκες
- Ali Pasha and his favorite mistress (or wife) Kira Vassiliki, by Paul Emil Jacobs.
Όταν η ερωµένη του γιου του Μουχταρ, η ωραία κυρά Φροσύνη, αρνείται να του δοθεί, διατάζει να πνίξουν αυτή και άλλες επτά γυναίκες στην λίµνη των Ιωαννίνων.
Με θάνατο τιµωρούνται και οι µουσουλµάνες γυναίκες, οι οποίες έχουν κάποια σχέση µε χριστιανούς
Επειδή η καρδιά του καίει για την πανέµορφη Βασιλική από τους Φιλιάτες, σκοτώνει την πρώτη του γυναίκα. Φέρνει την Βασιλική στο παλάτι του, παρόλο που ήταν γνωστή χριστιανή. Η Βασιλική γίνεται αργότερα µέλος της αδελφότητας για την απελευθέρωση της Ελλάδος. Μετά τον θάνατο του Αλή Πασά µεταφέρεται στην Τουρκία.
Ανεξάρτητα από τις στρατιωτικές συγκρούσεις τα Ιωάννινα ανθίζουν κάτω από την κυριαρχία του Αλή Πασά και αναπτύσσονται σε µια από τις ποιο πλούσιες πόλεις της Ελλάδος. Κατά την διάρκεια της κυριαρχίας του πρώην ληστή δεν εποικούν την περιοχή µόνο οι
καλύτεροι µισθοφόροι, αλλά ιδρύονται και γνωστές σχολές, όπου διδάσκουν και ερευνούν ονοµαστοί επιστήµονες, και εργάζονται οι καλύτεροι καλλιτέχνες της εποχής.
ΕΝΑΣ ΠΑΣΑΣ ΠΑΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ
Η παντοδυναµία του Αλή Πασά τον οδηγεί σε µεγαλεπίβολες παράφρονες κινήσεις που τον οδηγούν σε ανυπακοή στις διαταγές του ίδιου του Σουλτάνου. Ο ίδιος τον κατηγορεί το 1820 για εσχάτη προδοσία και στέλνει τον στρατηγό του Πάσαλη µε το στρατό του να τιµωρήσει τον Πασά. Η Μακεδονία, η Θεσσαλία, η Ναύπακτος, η Πρέβεζα και τα Ιωάννινα πέφτουν µία µετά την άλλη όπως και οι ακτές τις Ηπείρου. Οι σηµαντικότεροι αξιωµατικοί αφήνουν τον άτυχο πλέον ηγεµόνα και ενσωµατώνονται, όπως και οι Σουλιώτες που γύρισαν από την Κέρκυρα στον στρατό του Σουλτάνου.
Οχυρωµένος στο φρούριο των Ιωαννίνων ο Αλή Πασάς προλαβαίνει να δει την έναρξη της γενικής επανάστασης των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους το 1821. Το 1822 πέφτει το κεφάλι του ληστή, του τύραννου και του «Υψηλού Πασά». Αποκεφαλίζεται µε διαταγή του Σουλτάνου Μαχµούτ του 2ου. Πεθαίνει µόνος του παρέα µε τα 45 εκατοµµύρια χρυσών νοµισµάτων του.
- Ali Pasha hunting on the lake" by Louis Dupré (1825)
